Sertleşme sorununa sahip erkeklerin %90'ı hekime başvurmamaktadır. İlaçla tedavilerin kullanıma girmesi ile de tedavi için başvuran hastalara tedavi öncesi ya hiçbir değerlendirme yapılmamakta ya da kısmen yapılmaktadır. Değerlendirme yapılması sertleşme sorununa neden olan ve hastanın farkında olmadığı önemli bir hastalığın tanısına imkan sağlayabilir. Tedavi edilmeyen sertleşme sorunu kişide fiziksel, psikososyal soruna neden olabildiği gibi hem kendisinin hem de partnerinin (genellikle eşinin) yaşam kalitesini de olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Sertleşme sorununun değerlendirilmesinde ilk basamak her zaman hasta ve partnerinin detaylı bir hikayelerinin alınması olmalıdır. Hikaye alma sürecinde hastayla görüşürken hastanın rahat edeceği bir ortam sağlanması son derece faydalıdır. Hastanın tıbbi hikayesi sertleşme sorunu ile ilişkili genel hastalıkları ortaya koyabilir. Sertleşme sorununa neden olabilecek en sık sebeplerin ayırt edilmesi, düzeltilebilir risk faktörlerinin saptanması ve psiko-sosyal durumun değerlendirilmesi gerekir. Bu aşamada sorgu formları kullanılabilir.
Seksüel Hikaye: Seksüel hikaye daha önceki seksüel tedaviler ile birlikte seksüel ilişkiler, duygusal durum, sertleşme sorununun başlangıcı ve süreci hakkında bilgi içermelidir. Cinsel uyarılma ile oluşan sertleşme kalitesinin ve sabah sertleşmelerinin detaylandırılması, bunun yanında cinsel arzu, boşalma ve orgazm problemlerinin detaylı tanımlaması yapılmalıdır. Sertleşme fonksiyonları için Uluslararası Erektil Fonksiyon İndeksi (IIEF-5) gibi geçerliliği olan soru anketlerinin kullanımı, özgün bir tedavi şeklini, etkisini ve ayrıca tüm seksüel fonksiyonun detaylarını (sertleşme sorunu, haz alma fonksiyonu, cinsel istek, boşalma, cinsel ilişki ve genel memnuniyet) belirlemek için yardımcı olabilir (Form detayları ekte sunulmuştur).
Hasta muayenesi: Fizik muayene başvuruda bulunan her hastaya uygulanmalıdır. Fizik muayenede küçük yumurtalıklar ve ikincil cinsiyet karakterlerindeki değişiklikler hormonal nedenleri akla getirmeli iken, prostat muayenesindeki nodüller prostat kanseri şüphesini, penis muayenesinde cinsel yolla bulaşan hastalıkları akla getirmelidir.
Kan Testleri: Testler hastanın yakınma ve risk faktörlerine göre olmalıdır. Tüm hastaların açlık kan şekeri veya HbA1c ile kandaki yağ ve kolesterol ile ilgili testler (lipid profili) mutlaka görülmelidir. Sertleşme sorunu olan erkeklerde mutlaka sabah aç karnına erkeklik hormonuna (testosteron) ve mümkünse prolaktin ile tirod hormonlarına da bakılmalıdır.
Kalp Performansı ve Cinsel ilişki: Sertleşme sorunu için tedavi alması muhtemel hastalar arasında yüksek oranda kalp ve damar hastalıkları hastası görülmektedir.
Kalp hastalığı risk sınıflamasına göre hastalar 3 gruba ayrılmaktadır.
- Düşük risk grubu; cinsel ilişki ile ilişkili önemli bir kalp sağlığı sorunu riski olmayan hastaları kapsar. Sertleşme sorunu tedavisi öncesinde bu hastalar için herhangi bir özel kalp ile ilgili test ve değerlendirme gerekli değildir.
- Orta risk grubu; kalp sağlığı durumu kesin bilinmeyen veya risk profili cinsel ilişkinin sürdürülmesi öncesinde ek başka test veya değerlendirme gerektiren hastalardan oluşur. Test sonuçları göz önüne alınarak, bu hastalar daha sonradan ya yüksek ya da düşük risk grubuna dahil edilebilirler.
- Yüksek risk grubu; kalp sağlığı durumu ciddi ve/veya cinsel ilişki için yeterli olmayan hastalardan oluşur. Yüksek riskli bireyler kalp sağlığı değerlendirmesine ve tedaviye tabi tutulmalıdır. Hastanın cinsel aktivitesi, kalp durumu tedavi ile düzelinceye veya kardiyolog tarafından cinsel ilişkiye güvenli şekilde devam edilebileceği kararı verilinceye dek ertelenmelidir.
Detaylı Değerlendirme: Her hastaya detaylı değerlendirme yapılmasına gerek yoktur. Ancak birincil sertleşme sorunu olana (cinsel deneyimin başladığı günden bu yana), potansiyel olarak damarsal cerrahiden yarar görebilecek kasık ve genital bölge travma öyküsü olan genç hasta, cerrahi düzeltme gerektirebilecek penis şekil bozukluğu olan hastalar, kompleks psikoseksüel veya psikiyatrik bozukluğu olan hastalar, kompleks hormonal bozukluğu olan hastalarda detaylı değerlendirme yapılmalıdır.
Penil Renkli Doppler Ultrasonografi: Renkli penil doppler ultrasonografi sertleşme sorununun kanıta dayalı değerlendirilmesinde kullanılan en ideal ve az zararlı girişimsel testtir. Yüksek çözünürlüğü olan gerçek zamanlı ultrasonografi ve renkli doppler ultrasonografi, penise kanını götüren damarları gözlemeye, dinamik kan akım analizlerini uygulamaya olanak tanır. Ayrıca penis ile ilgili diğer yapısal sorunların değerlendirilmesinde de yardımcı olur. Doppler ultrasonografi normal ise ileri damarsal bir değerlendirmeye gerek yoktur.
Noktürnal Penil Tümesans ve Rijidite Testi: Bu test, günümüzde ereksiyon sorununu bedensel mi yoksa psikojenik mi olduğunu gösteren bir testtir. Test, hastaların penisine bağlanan elektrotların peniste gece sertleşme olup olmadığını ölçmesine dayalı yapılan bir testtir. Test, tercihen hastanede yapılır, hasta hastanede özel bir odada uyur ve peniste sertleşme olup olmadığı, oluyorsa süresi ve sertleşme durumu ölçülür, buna göre hastalığın teşhisi daha net bir şeklide ortaya konulur.
Psikiyatrik Değerlendirme: Klinik olarak gerekli görüldüğünde veya uzun süreli sertleşme sorunu olan genç erkeklerde (<40 yaş) hastalığa neden olabilecek bir sebep aranmadan önce psikiyatrik değerlendirmenin yapılmasında yarar vardır. Çeşitli hastalıklar ile psikolojik faktörler sertleşme sorunu olanlarda birliktelik gösterebilirler.
Peniste Yapısal Sorunların Değerlendirilmesi: Penis yapı bozukluğuna bağlı sertleşme sorunu olan hastalarda ameliyat gerekli olabilir. Hipospadias (peygamber sünneti olarak da bilinir), doğumsal penis eğriliği ve sertleşme kapasitesi iyi hastalarda sonradan oluşan penis eğriliğine (peyronie hastalığı) bağlı bozukluklar ameliyatla düzeltilebilir.
Ürolojik Cerrahi Derneği Androloji Çalışma Grubu
