Fosfodiesteraz 5 inhibitörleri dünya genelinde sertleşme sorunu tedavisinde ilk sırada kullanılan ajanlardır ve penisteki damarların düz kaslarında gevşeme sağlayıp kan akımını artırarak etkilerini gösterirler. Organik ya da psikolojik sertleşme sorunu olan olgularda genel olarak %60-80 etkilidir. İlk değerlendirme sonrası ilaç tedavisine karar verilen hastaya ilacı nasıl kullanacağı anlatılmalıdır. Önemli olan nokta ilaçlar alındıktan sonra etkili olabilmeleri için cinsel uyarı (ön sevişme, cinsel arzuyu tetikleyecek tensel ve görsel uyarı) gerekliliğidir. Ülkemizde kısa etkili olan (sildenafil, vardenafil), uzun etkili olan (tadalafil) formları mevcuttur ve hastaların tercihine, cinsel ilişki sıklığına göre tercih edilebilirler.
Sildenafil ve vardenafil, planlanan ilişkiden 30-45 dakika önce alınmalıdır. Yağlı yemek ve alkol alımı ile ilaçların emilimi azalmaktadır, dolayısıyla yemekten 1-2 saat sonra alınmalı, yemekte yağlı yiyecek ve alkol alınmamalıdır. Sildenafil için önerilen başlangıç dozu 50 miligram (mg), vardenafil için ise 10 mg’dır ve etkileri 12 saate kadar devam eder.
Tadalafil, ilişkiden 30 dakika önce alınabilir ancak en etkin düzeyi 2 saat sonra ortaya çıkmaktadır ve etkisi 36 saate kadar devam eder. Yemek ile etkisi değişmez. Önerilen başlangıç dozu 10 mg’dır (Türkiye’de 10 mg bulunmamaktadır, 5 ve 20 mg’lık formları vardır) ve özellikle günlük 5 mg alınması işeme sorunlarını giderilmesinde daha etkili olmaktadır.
Genel olarak bu ilaçlar baş ağrısı, baş dönmesi, ciltte kızarıklık, mide ekşimesi, yüzde kızarma, burun tıkanıklığı ve sersemlik hissi yapabilir. Sildenafil ve vardenafil kullanımında gözde aşırı duyarlılık, tadalafil kullanımında ise kas ve sırt ağrısı görülebilir. Tüm bu yan etkiler ilaç bırakıldıktan sonra geçer. Klinik çalışmalar bu ilaçların kullanımı ile kalp krizi oranlarında belirgin bir artış göstermemiştir. Ancak ileri kalp yetmezliği olan ve nitrat grubu ilaçları kullanan hastaların bu grup ilaçları kullanmaması gerekmektedir. Birlikte kullanımında ciddi kan basıncı düşüklükleri ve ani ölümler görülebilir.
Sertleşmeyi sağlayıcı ilaçların etkisiz olduğu kararını vermeden önce en az 4 farklı zamanda kullanıldığından, ilaç alındığında yeterli cinsel uyaran olduğundan, etkisini göstermesi için yeterince beklenildiğinden ve cinsel uyaranı başlatmadan önce çok beklenmediğinden emin olunmalıdır. En yüksek doz ve doğru ilaç kullanılmasına rağmen fayda görülmüyorsa, diğer olası tedavi alternatifleri için tekrar üroloji uzmanına başvurulması gerekmektedir.
Sertleşme sorununun tedavisinde nu grup ilaçların çok etkili olması sebebiyle piyasada birçok taklit ilaç mevcuttur. Bu ilaçlar zehirli olabilirler ve sağlığı bozabilirler. Sertleşme sorunu için ilaç kullanmadan önce mutlaka üroloji uzmanı ile görüşülmelidir.
Vakum cihazları
Vakum cihazı sertleşmeyi ve bunun korunmasını sağlar. Penise geçirilen bir silindir ve buna bağlı bir pompadan oluşur ve pompa elle ya da pil ile çalışabilir (Şekil 1). Pompa yardımıyla silindir içindeki hava boşaltılınca, negatif basınç etkisiyle penis içine kan dolar ve sertleşme olur. Sertleşme halindeki penisin köküne bir lastik halka geçirilerek, içeri dolmuş kan hapsedilir. Bu durumda cinsel ilişkiye girilir. 30 dakika içinde lastik halkanın çıkarılması gerekir. Özellikle yaşlı hastalarda diğer girişimsel tedavilerin uygulanma zorluklarının olması, ilaç kullanımının zararlı olduğu durumlarda vakum tedavisi bir tedavi alternatifi oluşturmaktadır. Etkinliği %90 düzeyindedir ancak, çoğu hasta vakum cihazı kullanılmasını pratik bulmamaktadır. Peniste ağrı, soğukluk hissi, hissizlik, kanama, morarmalar ve boşalmada gecikme gibi yan etkileri ortaya çıkabilir. Bu cihaz Türkiye’de bulunmamaktadır, yurt dışından getirtilmektedir.
Penis içine uygulanan ilaçlar
Sertleşme sorunu tedavisi için penis içerisindeki süngerimsi dokuya damarların açılması amacıyla ilacın enjekte edildiği bir tedavi seçeneğidir. Genellikle ilk aşamada uygulanan yaşam tarzı değişiklikleri veya ilaç tedavisi yetersiz olan hastalara başvurulan bir tedavi olup genellikle penis içine verilen ilaçlar ya tek başlarına ya da 2 veya 3 ilacın karışımı şeklinde hazırlanarak verilir. Hastalara kendilerine bu iğneleri yapmaları öğretilir. Her ne kadar çoğu erkek penisine iğne yapılması fikrinden korksa da bu tedaviyi seçen kişiler, enjeksiyonun sağladığı faydalar karşısında küçük bir iğne deliğinin çok da önemli olmadığını kısa sürede fark etmektedir. Kullanılan ilaçlar penis damarlarının düz kaslarında gevşemeye yol açarak kan akımını artırırlar. Böylece enjeksiyondan 5–15 dk sonra cinsel uyaran olmasa dahi sertleşme gerçekleşir ve yapılan doza göre etki süresi uzar. Etkinliği %70 düzeylerindedir. Penis ucundan idrar kanalına ilaç sıkılması da yurt dışında uygulanan bir tedavi olmakla birlikte bu tedavide kullanılan ilaçlar Türkiye’de bulunmamaktadır.
Enjeksiyonların en sık yan etkisi sertleşme sırasında peniste ağrı olmasıdır. Her 10 enjeksiyondan birinde bu olur ve sertleşmenin bitmesiyle son bulur. Bir diğer hafif yan etki ise enjeksiyon bölgesinde morarmadır. En ciddi yan etki sertleşmenin 4 saatten uzun ve ağrılı olması durumu yani priapizmdir. Priapizm, penis damarları içerisindeki düz kas hücrelerine zarar verebilir ve sertleşme sorununu kötüleştirebilir.
Mutluluk çubukları (Penil protezler)
Mutluluk çubukları penisin sertleşme odacıklarına yerleştirilen silikondan yapılmış iki adet çubuktur ve hap tedavilerine yeterli yanıt alamayan, medikal sebeplerden ötürü bu ilaçları kullanamayan ya da zamana bağımlı olması nedeni ile bu ilaçları kullanmak istemeyen hastalara uygulanabilir. Bükülebilir protezler, iki parçalı şişirilebilir (pompalı) protezler ve üç parçalı şişirilebilir (pompalı) protezler olmak üzere penil protezler 3 çeşittir (Şekil 2). Çoğu hasta, doğala daha yakın sertleşme sağladığı için 3 parçalı şişirilebilir protezleri tercih ederken, 2 parçalı şişirilebilir protezler daha az mekanik problem çıkarması ve uygulaması kolay olması ile tercih edilebilir. Bükülebilir protezler daha çok ileri yaşta ve daha az cinsel ilişkiye giren hastalar için uygulanmaktadır. Protezlerin takılabilmesi için cerrahi girişime gerek vardır. Uygulanan cerrahi geriye dönüşümsüz olup uygun hasta ve protez seçimi önemlidir. Protez seçiminde; hekimin tecrübesi, hastanın tercihi, hastanın bazı vücut alışkanlıkları, hastanın baskın elini kullanma durumu ve protezin fiyatına göre karar verilmelidir.
Protez takılmasında en önemli husus hastanın penisinin boyunun uzayacağı ümidine kapılmamasıdır. Çoğu hasta protezlerin penis boyunu uzatacağını sanır. Oysa penisin boyu normalde ne kadarsa, protez takıldıktan sonra da en fazla o kadar uzar.
Protezlere bağlı en önemli sorunlar olarak mekanik ve iltihap (enfeksiyon) riskleri sayılabilir. Enfeksiyon geliştiğinde protezin çıkarılması gerekebilir. Günümüz teknolojisi ile bu yan etkilere oldukça nadir rastlansa da hasta ve partneri protez ameliyatı ve sonuçları hakkında önceden bilgilendirilmelidir.
Ürolojik Cerrahi Derneği Androloji Çalışma Grubu
